کتاب إختیارُ مَعرفَة الرّجال
کتاب إختیارُ مَعرفَة الرّجال
إختیارُ مَعرفَة الرّجال معروف به رجال کَشّی یا معرفةُ النّاقلین، کتابی است در علم رجال شیعه و امامیه. این کتاب گزیدهای است از کتابی رجالی نوشته محمد بن عمر کشی (درگذشته حدود ۳۴۰ق) که اصل آن هم اکنون موجود نیست. آنچه در دسترس است گزینش و انتخاب شیخ طوسی از آن کتاب است که با عنوان اختیار معرفة الرجال در دسترس است. این اثر از معتبرترین کتب چهارگانه رجالی شیعه است.
- نویسنده
ابو عمرو، محمد بن عمر بن عبد العزیز کَشّی از بزرگان و علمای شیعه در قرن سوم و چهارم هجری است. کشی شاگرد محمد بن مسعود عیاشی صاحب تفسیر عیاشی بوده است. درگذشت او را حدود ۳۴۰ق ثبت کردهاند.
- نام کتاب
ابن شهر آشوب نام کتاب را «معرفة الناقلین عن الائمة الصادقین» نقل میکند.شیخ طوسی آن را «معرفة الرجال» مینامدو آقا بزرگ تهرانی نام کتاب را «معرفة الناقلین» ذکر کرده است.
- درباره کتاب
از اثر اصلی کشی نسخهای به دست نیامده و نسخههای موجود کتاب منحصر به تهذیب شیخ طوسی است. شیخ طوسی (م۴۶۰) پس از تألیف کتاب فهرست و رجال، مطالبی نو در کتاب کشی یافته و خلاصه آن را در سال ۴۵۶ برای شاگردش املاء کرده است. انتخاب نام «اختیار معرفة الرجال» به جهت انتخاب بخشهایی از کتاب است.[۵] این اثر از مهمترین کتب علم رجال به شمار میرود که در عین حال اطلاعات مهم و ارزشمندی درباره زندگی ائمه دربردارد. البته هدف اصلی کتاب، جرح و تعدیل راویان است, به خصوص که کشی در اوایل دوران غیبت میزیسته و نیاز فراوانی به تنقیح روایات احساس میکرده است.
- روش تألیف
شیوه مؤلف در این کتاب آن است که روایات مربوط به شخصیت راویان و اصحاب ائمه را نقل کرده و خود اظهار نظری بر آن نمیافزاید. همچنین شیوه کتاب نام بردن از راویان شیعی است و روات اهل تسنن تنها در مواردی آمدهاند که برای شیعه روایتی داشته باشند.
- محتوای کتاب
کتاب مشتمل بر ۱۱۵۱ روایت است و در ۶ جزء تنظیم شده است. در آغاز کتاب با آمدن ۱۱ روایت از ارزش و اهمیت فراگیری حدیث سخن به میان آمده، سپس اسامی رجال شیعه را از دوران پیامبر تا عصر امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) و بر اساس سیر تاریخی برشمرده و شماری از روایات هر یک را منعکس ساخته است.
بعضی علت تهذیب کتاب از سوی شیخ طوسی را اغلاط ناشی از اصل کتاب یا نسخههای دیگر دانستهاند.
- ویژگیها و امتیازات
کتاب کشی در نزدیک عصر ائمه تدوین شده است به گونهای که کشی با یک واسطه از رجالیان برجسته زمان ائمه مانند ابن فضال روایت میکند.
چون منابع رجالی قبل از کشی در حوزههای بغداد، کوفه، قم و مناطق دیگر بر اثر حوادث از بین رفته؛ کتاب کشی تنها کتاب جامع مباحث رجالی در حوزههای مختلف شیعی است که در دسترس قرار دارد.
عمده فرق شیعه که در حدیث نقش داشتهاند مورد بحث قرار گرفتهاند مانند غلات، واقفیه، فطحیه، تبریه، مرجئه، زیدیه، ناووسیه، کیسانیه، علیاویه، طاهریه، عجلیه، عبدالله بن سبا و….
ضبط و ارائه نام کتب رجالیان متقدم که کشی از محتوای آنان در در کتاب خویش استفاده کرده است مانند رساله علی بن مهزیار اهوازی، کتاب جامع و کتاب الدور.
شناخت راویان، از منظر و نگاه معصومین و مکاتبات شیعیان با ائمه از دیگر ویژگیهای آنان است.
- نسخههای کتاب
از کتاب معرفة الناقلین هیچ نسخهای به دست ما نرسیده و حتی در اسناد و نقلهای مربوط به قرنهای ششم و هفتم هم هیچ اثری از آن یافت نمیشود. بنابراین نسخههای کتاب منحصر در نسخههای «اختیار الرجال» شیخ طوسی است که مهمترین آنها عبارتند از:
- نسخهای مربوط به سال ۵۷۷ق که شامل حدیث ۳ تا ۸۵۷ و به خط منصور بن علی بن منصور خازن است. در چند جای این نسخه علامت مقابله در حاشیه کتاب به چشم میخورد.
- نسخهای در کتابخانه دانشگاه تهران، شامل ابتدای جزء چهارم تا پایان کتاب که در سال ۶۰۲ق نوشته شده و به خط ابو احمد بن ابی المعالی است و با نسخهای به خط شیخ طوسی مقابله شده است.
- نسخهای در کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی در قم که با کتاب معالم العلماء در یک مجلد است.
- چاپ
این کتاب در سال ۱۳۴۸ش و در همزمان با کنگره هزاره شیخ طوسی توسط حسن مصطفوی در دانشگاه مشهد با مقدمه محمد واعظزاده خراسانی و همراه با تحقیق حسن مصطفوی به چاپ رسید.همچنین در سال ۱۳۸۲ با تحقیق و تصحیح محمدتقی فاضل میبدی و ابوالفضل موسویان توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چاپ رسیده است.
- امینی
- شهریور 27, 1398
- 64 بازدید