تعریف و مفهوم دین در قرآن

تعریف و مفهوم دین در قرآن

همانطور که می دانید در قرآن کریم به طور واضح در مورد ادیان مختلف صحبت شده است. به ویژه در سوره هایی مانند حمد یا فاتحه و همچنین سوره بقره که جزو آیه آیت الکرسی نیز می باشد، خداوند در مورد دین به طور صریح صحبت کرده است. برای آشنایی با مفهوم دین در قرآن با ما همراه باشید. در ادامه مطالبی در مورد ادیان در قرآن و دین اسلام در قرآن و مسیحیت در قرآن می خوانید.

• دین در قرآن

در مورد تعریف دین و بیان معنی لغوی آن آمده است: دین به معنی اطاعت و جزا است، گفته میشود: “دَانَه یَدِینه دیناً” یعنی او را مجازات کرد. و گفته میشود: “کماتدینُ تُدانُ” یعنی همانطوری که مجازات میکنی، با کردار خود مجازات میشوی. و “الدین” به معنی اطاعت است، گفته میشود: “دَانَ له یَدینُ دیناً” یعنی از او اطاعت کرد و واژه دین که جمع آن “أدیان” است نیز از این ماده گرفته شده است. و نیز گفته میشود: “دان بکذا دیانهً” یعنی آن را دین خود قرار داد. از آنچه در مورد معانی لغوی واژه دین گفته شد نتیجه میگیریم که:

از مجموع معانی لغوی واژه “دین” نزد عربها، به این نتیجه میرسیم که این واژه به رابطه ای بین دو طرف اشاره دارد که یکی از آنها دیگری را تعظیم کرده و از او فرمانبرداری میکند که با توجه به طرف اول دین به معنی خضوع و فرمانبرداری و با توجه به طرف دوم به معنی امر و سلطه است ولی با توجه به رابطه بین دو طرف، دین به معنی دستور و قانونی است که روابط بین دو طرف را تنظیم میکند.

* مفهوم واژه “دین” در قرآن کریم

1. { مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ} دین در این آیه به معنی جزا و خضوع است.
2. { وَ قاتِلوهم حَتَّى لَا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ. }“و با آنان بجنگید تا فتنه ای باقی نماند و دین متعلق به خدا گردد”.دین در این آیه به معنی اطاعت و شریعت است.
3. {فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّینَ } .“خدا را پرستش کن در حالیکه دین خود را برای او خالص می گردانی”.در این آیه دین به معنی عبادت و اطاعت است.
4. { لَا إِکْرَاهَ فِی الدین} “اجباری در دین نیست”.دین در این آیه به معنی عقیده و باور است.
5. { إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الاسلام } “بدرستی که دین نزد خداوند، اسلام است”.در این آیه دین یعنی اطاعت و آئین، بدین معنی که تنها آئین پذیرفته شده یا مفید یا مقرر نزد خدا، اسلام است و اسلام در این آیه به معنی ایمان واطاعت است.
6. { قَاتِلُوا الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْیَوْمِ الْآَخِرِ وَلَا یُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلَا یَدِینُونَ دِینَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ حَتَّى یُعْطُوا الْجِزْیَهَ عَنْ یَدٍ وَهُمْ صاغِرون}“با کسانی از اهل کتاب که به خدا و روز آخرت ایمان ندارند، و آنچه را که خدا و فرستاده اش تحریم کرده اند، حرام نمی دانند واز دین حق پیروی نمی کنند، پیکار کنید تا اینکه خاضعانه به اندازه ای که می توانند جزیه را می پردازند”.در این آیه “لایدینون” یعنی اطاعت و فرمانبرداری نمیکنند و دین در اینجا به معنی شریعت است.
7. فَبَدَأَ { بِأَوْعِیَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاءِ أَخِیهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِنْ وِعَاءِ أَخِیهِ کَذَلِکَ کِدْنَا لِیُوسُفَ مَا کَانَ لِیَأْخُذَ أَخَاهُ فِی دِینِ الْمَلِکِ إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ }“(یوسف) شروع کرد به (بازرسی) بارهای دیگران قبل از بار برادرش، سپس پیمانه را از بار برادرش بیرون آورد. ما این چنین برای یوسف چاره جوئی کردیم، یوسف طبق آئین پادشاه مصر نمی توانست برادرش را بگیرد، مگر اینکه خدا می خواست”.در این آیه “دین الملک” بنابر نظر ابن عباس به معنی قدرت پادشاه و بنابر عقیده قتاده به معنی قضاوت پادشاه است.
8. { وَلَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَهُ الدِّینُ وَاصِبًا أَفَغَیْرَ اللَّهِ تَتَّقُونَ }“آنیچه در آسمانها و زمین است تنها متعلق به خداست. و همواره دین از آنِ اوست، آیا از غیر خدا می ترسید”.دین در این آیه به معنی اطاعت و مالکیت است، و “واصباً” یعنی دائماً.
9. { إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّینَ }“ما این کتاب را به حق بر تو فرو فرستاده ایم، پس خدا را پرستش کن در حالیکه دین خود را برای او خالص می گردانی”.دین در این آیه هم اعتقادات را در بر میگیرد و هم اعمال ظاهری را. 

    

10. { أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِیهِ }“دین را پابرجا دارید و در آن تفرقه نکنید”.منظور از “إقامه دین” در این آیه توحید خدا و ترک ماسوای اوست.
11. { أَمْ لَهُمْ شُرَکَاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنَ الدِّینِ مَا لَمْ یَأْذَنْ بِهِ اللَّهُ } .“آیا آنان انبازها و معبودهائی دارند که بر ایشان دینی را پدید آورده اند که خدا بدان اجازه نداده است”.دین در اینجا به معنی عادات و احکام و راه و روش است که اعتقادات را نیز شامل میشود، چون مشرکان در همه این زمینه ها احکامی را برای خود وضع میکردند که بر اساس آن حرکت کرده و به آن ملتزم بودند.
12. { إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ * وَإِنَّ الدِّینَ لَوَاقِعٌ }“مسلماً آنچه بدان وعده داده می شوید، راست و قطعی است، و روز جزا حتماً تحقق پیدا می کند”.دین در اینجا به معنی جزا است، ولی مجاهد آن را به معنی حساب دانسته است.
13. { إِنِّی أَخَافُ أَنْ یُبَدِّلَ دِینَکُمْ }“(فرعون در مورد موسی گفت:) من می ترسم که او دین شما را تغییر دهد”.در این آیه دین به معنی سلطه و قدرت است.{ یَوْمَئِذٍ یُوَفِّیهِمُ اللَّهُ دِینَهُمُ الْحَقَّ وَیَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ المُبین}“در آن روز خداوند جزای واقعی آنان را بدون کم و کاست بدیشان می دهد و خواهند دانست که خداوند حق آشکار است”.دین در اینجا به معنی جزا و پاداش و “حق” صفت آن است.