طوبی یا شجره طوبی

طوبی یا شجره طوبی

نام درختی در بهشت است با ویژگی‌های خاص. این کلمه یک بار در قرآن آمده است. بر اساس روایات، درخت طوبی یکی از چند چیزی است که خداوند با دست قدرت خویش آن را خلق نموده است، درختی که اصل و ریشه آن در خانه پیامبر(ص) است و شاخه‌های آن در خانه‌های مؤمنان.

طوبی در قرآن

کلمه طوبی در قرآن مجید یکبار و آنهم در سوره رعد ذکر شده است:

الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَاب (رعد/۲۹)

کلمه” طوبی” بر وزن” فُعلی مؤنث اَطیب (پاکیزه‌تر) است.برخی این کلمه را اصلاً عربی نمی‌دانند.

برخی مفسران منظور از کلمه طوبی در قرآن را مفاهیمی غیر از نام درختی خاص ذکر کرده‌اند، ولی در روایات شیعه و اهل سنت،از طوبی به عنوان درخت یاد شده است. برخی معتقدند خداوند برخی از اصطلاحات سنگین و مفاهیم نامأنوس با ذهن بشری، مانند حقیقت «طوبی» را در قالب مفاهیم قابل فهمِ بشر بیان کرده، و نباید در این موارد حقیقت معنا را همین درخت‌های دنیوی تصور کرد.

طوبی در روایات

مجلسی اول با توجه به مضمون روایات، درخت طوبی را اینگونه توصیف می‌کند: درختی است در بهشت و همانگونه که نور خورشید در همه خانه‌ها وارد می‌شود، شاخه‌های آن در خانه همه بهشتیان کشیده شده است، در هر شاخه‌ای از آن میوه‌ها و نعمتهایی است که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه در خاطر کسی خطور کرده است. آن درخت را خداوند با دست قدرت خود آفریده است و آن را جانی داده است که شیعیان و درجات آنها را می‌شناسد، و بهشتیان هر گونه زینتی که بخواهند و هر نوع میوه که تمایل داشته باشند از آن درخت بچینند و این درخت ثمره محبت اهل بیت(ع) است.»

رُوی عَن الصّادق(ع): هِی شَجَرَةٌ مِنْ جَنَّةِ عَدْنٍ غَرَسَهَا رَبِّی بِیدِهِ

امام صادق(ع) در عظمت طوبی فرمود: طوبی درختی از جنت عدن است که خداوند آن را با دست خویش کاشته است.

حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۱۲ق، ج۲۴، ص۳۲۴

در حدیثی از امام علی(ع)، در اول شعبان به امر خداوند در بهشت گشوده شده و به درخت طوبی فرمان می‌دهد تا شاخه‌هایش را بر روی دنیا بگسترد، اعمال این ماه، مانند چنگ زدن به شاخه‌های این درخت بوده و شخص را بهشتی می‌کند.

بر اساس روایات درخت طوبی یکی از چند چیزی است که خداوند با دست قدرت خویش آنها را خلق نموده است.

در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) در مورد درخت طوبی پرسش شد. حضرت فرمود اصلِ آن درخت در خانه من است و فرع آن بر اهل بهشت. دقایقی بعد شخص دیگری همین سؤال را پرسید و حضرت فرمود: طوبی در خانه علی(ع) است. حاضرین با تعجب علت تفاوت پاسخ را پرسیدند، پیامبر(ص) فرمود: خانه من و علی(ع) در بهشت در یک مکان است.

شرح روایت

سید محمدحسین حسینی تهرانی در شرح این روایت می‌گوید: «طوبی» از مادّۀ طابَ به معنای پاک و طیب و پاکیزه است و از آنجاکه بهشت محلّ پاکی و طهارت‌، و جای طیب و پاکیزه‌، و مکان ورودِ پاکان و طیبان است‌، شَجَرۀ طوبَی در بهشت است‌. حقیقت طوبی‌، همان نَزاهت و قداست است‌، و چون دارای فروع و شاخه‌هائی است و طهارت و قداست به انواع و اشکالی متحقّق می‌گردد، در آخرت نیز بصورت درختی است که دارای شاخه و فروع نیکو و با ثمر است‌.

بر اساس روایات، اصل درخت طهارت و قداست‌، ولایت است که از آن هر خوبی و هر خیری پدید می‌آید و بدون ولایت که ناشی از محبّت است هیچ چیز دارای ارزش نیست‌، پس ریشه و اصل این درخت در خانۀ ولایت است و شاخه‌های آن که طهارت و رحمت و عافیت‌، ایثار و إنفاق‌، عبادت و جهاد، نماز و روزه‌، و سائر افعال و صفات پسندیده است‌، همه از این تنه و ریشه منشعب می‌گردد، و هر شاخه‌ای از این ریشه نیرو می‌گیرد و رشد پیدا می‌کند.

ولادت حضرت فاطمه(س)

از امام صادق(ع) روایت شده است که پیامبر(ص) فاطمه(س) را زیاد می‌بوسید. برخی از زنانش از اینکار نارضایی نشان دادند. فرمود: هنگامی که مرا به معراج بردند، داخل بهشت شدم. جبرئیل مرا به نزدیک «طوبی» برد و از آن درخت، سیبی به من داد و خوردم. از این سیب، نطفه‌ای تولید شد که پس از بازگشت به زمین با همسرم خدیجه در آمیختم و او به فاطمه باردار شد. اکنون هر گاه اشتیاق بهشت پیدا می‌کنم، دخترم را می‌بوسم و چون او را می‌بوسم، بوی درخت طوبی را استشمام می‌کنم.