اقسام آیات قرآن

اقسام آیات قرآن

آیات قرآن را از جهات مختلف دسته بندی کرده‌اند. برخی از این تقسیم بندی‌ها عبارند از:

• محکم و متشابه

در قرآن، آیات به دو دسته محکمات و متشابهات تقسیم شده‌اند.علامه طباطبایی می‌گوید:

محکمات آیاتی است که معنای آن‌ها روشن است و با معنای غیرمراد اشتباه نمی‌شود. به این دسته آیات باید ایمان داشت و به آن‌ها عمل کرد. متشابهات، آیاتی هستند که ظاهرشان مقصود نیست و مراد واقعی آن‌ها را که تأویل‌شان است، جز خدا کسی نمی‌داند. البتّه به نظر دانشمندان شیعه، تأویل آیات متشابه را پیامبر(ص) و امامان(علیهم السلام) نیز می‌دانند.

به نظر علاّمه طباطبایی، بنابر همان آیه، آیات متشابه به محکمات برمی گردند؛ و از روایات به دست می‌آید که متشابه در رساندن مدلول خود استقلال ندارد و به واسطه ارجاع آن به محکمات روشن می‌شود؛ بنابراین در قرآن، آیه‌ای که هیچ گونه دسترس به مقصود واقعی‌اش نباشد، وجود ندارد.

بیش‌ترین آیات متشابه، در خصوص صفات و افعال خدا است و با ارجاع این آیات به محکمات، آن‌ ها نیز از صفت محکم برخوردار می‌شوند؛ عدد آیات متشابه از دویست تجاوز نمی‌کند.

• تقسیمات دیگر

دانشمندان علوم قرآنی دسته بندی‌های متعددی برای آیات ذکر کرده‌اندمانند: آیات الاحکام، آیات استدراج، آیات ناسخ و منسوخ.

آیات مشهور قرآن

بعضی از آیات قرآن به دلایل مختلف به نام و عنوان خاصی مشهور شده‌اند که تعداد این آیات بیش از صد آیه است و درباره خواندن یا حفظ کردن یا نوشتن و با خود همراه داشتن برخی از آنها، احادیث یا اقوالی در میان مردم رایج است، برخی مستند و برخی غیر مستند است.

بعضی از آیات که نام ویژه دارند، بدین قرارند:

• آیة الکرسی (بقره /۲/۲۵۵-۲۵۷)
• آیة النور (نور/۲۴/۳۵)
• آیة الشهادة (آل عمران /۳/۱۸)
• آیة الافْک (نور/۲۴/ ۱۲)
• آیة الامانة (احزاب /۳۳/۷۲)
• آیة الملک (آل عمران / ۳/۲۶)
• آیه مباهله (آل عمران / ۳/۶۱)
• آیه تطهیر (احزاب /۳۳/۳۳)
• آیة السیف (توبه /۹/۵)
• آیه تبلیغ (مائده/۵، ۶۷)
• آیه ولایت (مائده/۵، ۵۵)
• آیه حجاب (نور/۲۴، ۳۱)
• آیه اکمال (مائده، ۵)
• آیه ابتلای ابراهیم (بقره:۲، ۱۲۴)
• آیه صادقین (۱۱۹ توبه/۹)
• آیه ليلة المبيت (۲۰۷ بقره/۲)
• آیه خیر البریه (۷ بینه /۹۸)

در روایات پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) نیز برخی عنوان‌ها و نام‌های خاص به بعضی از آیات اطلاق شده است. مانند: محکم‌ترین آیه: (نحل/۱۶، ۹۰)، جامع‌ترین یا هراس انگیزترین آیه: (زلزله/۹۹، ۷ و ۸).

از باب نمونه، پیامبر(ص) فرمود: عظیم‌ترین آیه، آیه الکرسی است.

اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ۚ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۚ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ ۚ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ ۖ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ[ بقره–۲۵۵]

از امام علی(ع) نقل شده که امیدوار کننده‌ترین آیه قرآن، این آیه است:[۱۸]

وَلَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَىٰ (ترجمه: و به زودی پروردگارت تو را عطا خواهد داد تا خرسند گردی.)[ ضحی–۵]