ترتیب و تعداد آیات قرآن
ترتیب و تعداد آیات قرآن
درباره نظم وترتیب آیات میان قرآن پژوهان دو دیدگاه متفاوت وجود دارد: بیشتر محقّقان اهل سنت و شیعه برآنند که جایگاه آیات درسورهها، با هدایت پیامبر(ص) به وسیله جبرئیل و دستور حضرت به اصحاب معین میشد؛ بنابراین، ترتیب موجود توقیفی است؛ یعنی تغییر آن جایز نیست.در مقابل عدّهای دیگر معتقدند که ممکن است آیات قرآن در زمان پیامبر مرتّب شده باشد؛ امّا پس از وی، ذوق، سلیقه و اجتهاد اصحاب در نظم و ترتیب موجود نقش داشته است. به نظر علاّمه طباطبایی، روایات جمع اوّل قرآن (زمان ابوبکر) مؤید این است که اجتهاد اصحاب در ترتیب آیات دخالت داشته است؛ و اگر بپذیریم که همه آیات به دستور حضرت مرتب شده، بدان معنا نیست که آن چه را اصحاب منظّم و مرتّب کردهاند، همان ترتیب زمان رسول خدا(ص) است… و اجماعی که بر وحدت ترتیب فعلی با ترتیب زمان پیامبر ادّعا شده، اجماع منقول است و نمیتوان بر آن تکیه کرد.
تعداد آیات
در شمار آیات قرآن اختلاف است. یکی از عوامل این اختلاف آن است که پیامبر(ص) هنگام تلاوت، در انتهای هر آیه وقف میکرد و روشن میشد که آن جا پایان آیه است؛ سپس برای تکمیل و ارتباط سخن، آن را به آیه بعد وصل میکرد و شنونده گاهی میپنداشت که در آن جا فاصله و وقفی نیست و دو آیه را یکی میشمرد؛ بنابراین، اختلاف روایات در موارد وصل و وقف، سبب اختلاف در شمار آیات شد و در پی آن، مکتبهای گوناگونی در این باره پدید آمد که عبارتند از:
- مکتب کوفی: ۶۲۳۶ آیه
- مدنی: (دو عدد دارد) ۶۰۰۰ و ۶۲۱۴ آیه
- بصری: ۶۲۰۴ آیه،
- شامی: ۶۲۲۵ آیه.
عدد کوفی چون به علی(ع) منسوب است، نزد دانشمندان علوم قرآن و تفسیر به واقعیت نزدیکتر و از اعتبار ویژهای برخوردار است. عدد آیات در مصحف شریف براساس مکتب کوفی است.به نظر علاّمه طباطبایی، عددهایی که گفتهاند، نصّ متواتر یا خبر واحد معتبری که بتوان بر آن تکیه کرد، ندارد؛ بنابراین، اعتقاد به هیچ کدام لازم نیست؛ بلکه میتوان هر کدام را با تحقیق پذیرفت یا رد کرد.
- امینی
- مهر 3, 1398
- 31 بازدید