زندگینامه امام محمد باقر ع

زندگینامه امام محمد باقر ع

ابوجعفر، محمد بن علی الباقر، مشهور به محمد باقر پنجمین امام شیعیان بعد از پدرش سجاد و قبل از پسرش جعفر صادق می‌باشد. کنیه‌اش ابوجعفر و لقبش باقرالعلوم و زادهٔ ۳ صفر یا ۱ رجب سال ۵۷ هجری در مدینه می‌باشد. مادرش فاطمه بنت حسن بن علی دختر حسن بن علی می‌باشد و بنابراین او اولین امام شیعه است که از نسل هر دو نوه پیامبر حسن و حسین می‌باشد. روایات و سخنان حکیمانه فراوانی از محمد باقر نقل شده‌است. او به عنوان رهبر دینی مورد احترام شیعیان است و نیز به عنوان یک فقیه و عالم بزرگ اسلامی مورد احترام اهل سنت.

• تولد و سالهای اولیه زندگی

محمد باقر این افتخار را داشت که پدربزرگ مادری و پدری اش، حسن بن علی و حسین بن علی هر دو نوه‌های محبوب پیامبر اسلام، محمد بودند. مادرش فاطمه‌ام عبدالله دختر حسن پسر علی بن ابیطالب بود. امام باقر حوالی سال ۶۷۶ میلادی، وقتی معاویة ابن ابی‌سفیان در تدارک بیعت گرفتن برای پسرش یزید بود، در مدینه متولد شد. هنوز کودکی بیش نبود که خانواده اش دچار حادثهٔ کربلا شدند، و سه یا چهار سال بیشتر نداشت وقتی پدربزرگش حسین در صحرای کربلا کشته شد. به عقیدهٔ یعقوبی باقر در واقع در کربلا حضور داشت. کلبرگ تاریخ تولد او را در سوم صفر یا اول رجب ۵۷ یا ۵۶ قمری (۶–۶۷۵ میلادی) بیان می‌کند. شاید با ذکر روایاتی که امام می‌توانست مصایب خانواده‌اش در محرم سال ۶۱ هجری [نهضت کربلا] را به یاد آورد، سال ۵۶ را ترجیح می‌دهد. در جوانی باقر شاهد جنگ قدرت بین بنی امیه، عبدالله بن زبیر و گروه‌های مختلف شیعی بود، و این در حالی بود که هم‌زمان باقر پدرش سجاد را می‌دید که از صحنهٔ درگیری‌های سیاسی کناره گرفته بود.

• باقر

اسم باقر از باقر العلوم به معنای شکافندهٔ علم گرفته شده‌است. به عقیدهٔ ابن خلدون امام باقر لقب باقر را به خاطر کثرت دانشی که اندوخته بود کسب کرده‌است. به نظر یعقوبی اما او باقر لقب گرفت به این دلیل که علم را شکافت، و به عمقش دست یافت.ایتان کلبرگ هم، در مقالهٔ ای در دانشنامه اسلام -دائرةالمعارف لیدن-، دو معنی برای باقر مطرح می‌کند، «کسی که علم را می‌شکافد» (یعنی آن را روشن می‌سازد)؛ و «کسی که علم فراوان دارد». کلبرگ به نقل از ابن بابویه به حدیثی از پیامبر اشاره می‌کند که گفته است: «در تورات به باقر به همین لقب اشاره شده است». برای شیعیان باقرالعلم عنوان عادی ای نبود، چون آن‌ها معتقدند این عنوان توسط پیامبر اسلام به او داده شده‌است. به گفتهٔ شیخ کلینی، جابر بن عبدالله انصاری تنها صحابی زندهٔ پیامبر در زمان امام باقر عادت داشت در مسجد نشسته و صدا بزند: یا “باقرالعلم! یا باقرالعلم!” اهل مدینه فکر می‌کردند جابر عقلش را از دست داده است. اما جابر به آن‌ها اطمینان می‌داد که از پیامبر شنیده که به او سفارش کرده‌است: “ای جابر! مردی از خانواده‌ام را دیدار خواهی کرد که همنام من است و از لحاظ شخصیت به من نزدیک است. او دانش را شکافته به عمق آن پی خواهد برد.”در مورد نحوه دیدار جابر با محمد باقر، کلینی روایت می‌کند که روزی جابر از مقابل مکتب خانه‌ای که در آن قرآن تدریس می‌شد عبور می‌کرد که باقر را که هنوز کودکی بیش نبود در آنجا دیدار کرده به او نزدیک شد تا ببیند آیا ویژگی‌هایی که از زبان پیامبر شنیده را در او پیدا کند. جابر با دیدن کودک نامش را می‌پرسد و پس از آنکه نشانه‌هایی که از پیامبر شنیده در او می‌بیند سرش را بوسیده سلام پیامبر را به او می‌رساند.